ВОВЕД
Имајќи во предвид дејствувањата на невладиниот сектор во Македонија, нивниот голем број кој е финансиран од странски владини и невладини пари, се наметнува прашањето за мотивот на нивните активности и влијание кои го имаат во Македонскиот политички, економски, социјален, културен и воопшто врз креирањето на јвното мислење во Македонија. Со укинувањето на УСАИД од страна на Претседателот Трамп, на виделина излегоа активностите на УСАИД низ целиот свет, Балканот и Македонија. Само во период од 2020 до 2024, УСАИД во просек има потрошено 58 милиони американски долари годишно во разни медиуми, невладини организации за креирање политики, пропагација и имплементација на истите политики. И тука не завршува финансирањето на домашните невладини организации. Разни странски влади како владите на Холандија, Британија, Франција како и Европската Комисија финансираат проекти кои они мислат дека се важни за нас.
Не секогаш политичките формулации, пропагации и медиумско финансирање се во интерес на нашите македонски национални интереси, култура, религија, социјален живот итд.
НовАсном смета дека за подобар развој на нашата демократија и транспарентно работење на невладините организации потребно е да се регулира нивното работење по принципот на нашите стратешки партнери САД и нивниот закон кои го опфаќа невладините организации кои примаат пари од странство.
Ова е наш предлог закон за странски агенти по теркот на американскиот закон за странски агенти донесен во 1938 година кој се применува до ден денес.
Нацрт-Закон за странски агенти за Република Македонија
Глава 1: Општи одредби
Член 1: Цел на Законот Овој закон го регулира регистрирањето, откривањето и мониторирањето на активностите на поединци и субјекти кои дејствуваат во име на странски влади, странски организации или странски политички интереси во Република Македонија. Неговата цел е да обезбеди транспарентност, национална безбедност и интегритет на демократските процеси, при што се зачувуваат основните слободи и човековите права.
Член 2: Дефиниција на странски агент За потребите на овој закон, „странски агент“ се подразбира секое лице, организација или субјект кој:
- Дејствува во било каков капацитет (како консултант, лобист, советник и сл.) во име на или во соработка со странска влада, странска политичка партија, странска организација или странско лице.
- Прима финансиски средства, материјална поддршка или инструкции од странски извори за да се вклучи во активности кои може да влијаат на политичките, социјалните или економските услови во Република Македонија.
Член 3: Опфат на Законот Овој закон се применува на:
- Странски агенти кои дејствуваат на територијата на Република Македонија.
- Поединци и организации кои се вклучуваат во активности како политичко лобирање, застапување, односи со јавноста, медиумски настапи или било каква друга активност која се обидува да влијае на јавното мислење, владините политики или законодавната акција во корист на странски субјект.
Глава 2: Обврски за регистрација и откривање
Член 4: Обврска за регистрација
- Сите странски агенти мора да се регистрираат во Министерството за правда во рок од 15 дена од склучувањето на договор со странски претставник или примањето на странски средства за активности во Република Македонија.
- Регистрирањето е задолжително без оглед на обемот или природата на активностите, вклучувајќи ги и оние што се извршуваат на волонтерска или неоплатена основа.
Член 5: Информации кои треба да се откријат
- Регистрацијата мора да содржи најмалку следните информации:
- Полно име, правен статус и контакт информации на странскиот агент.
- Идентитетот на странскиот претставник (влада, политичка партија, организација, лице).
- Детален опис на природата на активностите што агентот ќе ги извршува во име на странскиот претставник.
- Износот и изворот на странски средства, вклучувајќи ги сите договори или спогодби потпишани со странскиот претставник.
- Листа на сите лица и субјекти вклучени во извршување на активностите.
- Сите промени на регистрациските информации мора да се ажурираат во рок од 30 дена од настанувањето на промената.
Член 6: Јавно откривање
- Министерството за правда ќе води јавно достапен регистар на сите странски агенти и нивните активности, достапен на официјалната веб-страница на Владата.
- Странските агенти ќе треба да го откријат својот статус на регистрација во сите комуникации со државни службеници, медиуми и јавноста, вклучувајќи ги сите извештаи, реклами или материјали за лобирање.
Глава 3: Поведение на странските агенти
Член 7: Ограничувања на активностите
- Странските агенти имаат забрана за:
- Вклучување во активности кои го нарушуваат националниот суверенитет или територијалниот интегритет на Република Македонија.
- Дејствување на начин кој ги загрозува националната безбедност, јавниот ред или владеењето на правото.
- Вклучување во политички кампањи, активности поврзани со избори или директно поддржување на кандидати на национални избори без претходно одобрение.
Член 8: Транспарентност во комуникациите
- Странските агенти мора јасно да се идентификуваат како такви во сите јавни комуникации, вклучувајќи медиумски појавувања, статии, публикации и говори, во кои тие претставуваат или застапуваат странски претставник.
- Сите материјали што ги произведуваат или распространуваат странските агенти кои го промовираат агендата на странскиот претставник мора да бидат означени како „Спонзорирано од [Име на странски претставник]“.
Глава 4: Надзор и спроведување
Член 9: Владин надзор
- Министерството за правда, во координација со други релевантни власти, ќе го надгледува спроведувањето на овој закон.
- Министерството има овластување да спроведува истраги, да бара информации и да врши финансиски ревизии на странските агенти за да обезбеди транспарентност и спречи незаконски активности.
Член 10: Казни за непочитување
- Неизвршување на регистрацијата, откривање на потребните информации или непочитување на одредбите на овој закон може да резултира со казни кои вклучуваат:
- Казни до 50.000 евра за поединци и 200.000 евра за организации.
- Привремено или трајно суспендирање на регистрацијата и активностите на странскиот агент во Република Македонија.
- Кривична одговорност за активности кои го загрозуваат националната безбедност или јавната безбедност.
- Поединци или организации кои намерно го сокриваат својот статус на странски агент или се вклучуваат во обманувачки практики ќе бидат предмет на кривична постапка.
Глава 5: Исклучоци
Член 11: Исклучоци Овој закон не се применува на:
- Дипломати и консуларни службеници кои дејствуваат во рамките на меѓународни договори и конвенции.
- Субјекти или поединци кои примаат средства исклучиво за хуманитарни, образовни, научни или културни цели и не се вклучуваат во политички активности.
- Странски новинари кои работат согласно со утврдени меѓународни закони и договори.
Глава 6: Завршни одредби
Член 12: Спроведување Министерството за правда, во соработка со други релевантни државни органи, ќе изработи регулативи за спроведување на овој закон во рок од шест месеци од неговото усвојување.
Член 13: Изменувања и ревизии Секои измени на овој закон мора да поминат низ јавна консултација и да бидат усвоени од Парламентот на Република Македонија во согласност со уставните процедури на земјата.